W nowym roku akademickim 2016/2017 rusza kolejny cykl spotkań seminaryjnych poświęconych Polskiemu Badaniu Panelowemu POLPAN. Najbliższe spotkanie odbędzie się w poniedziałek 10 października 2016 r. o 14.30 w sali 154 Pałacu Staszica (Warszawa, Nowy Świat 72). Prof. Zbigniew Sawiński przedstawi referat pt. „Niespójne odpowiedzi na pytania o zawód w badaniach panelowych”. Spotkanie będzie prowadzone w języku polskim.
Abstrakt:
Na seminarium przedstawię rozszerzoną wersję swojego wystąpienia z konferencji „Metodologiczne Inspiracje 2016: Badania Ilościowe w Naukach Społecznych – Wyzwania i Problemy”, która odbyła się w dniach 28-30 września 2016 roku w Jabłonnie koło Warszawy. W wystąpieniu tym opierając się na danych POLPAN zwróciłem uwagę na zjawisko kumulacji danych o zawodach na skutek pojawiania się po każdej edycji badania zawodów nowych, których nie odnotowano w poprzednich falach. Na seminarium przedstawię główne tezy tamtego wystąpienia, a następnie nowe ustalenia dotyczące niejednakowej niespójności kodowania w przypadku różnych zawodów. Okazuje się, że najmniej wątpliwości budzą role zawodowe wyodrębniające się w świadomości społecznej w sposób wyrazisty, jak rolnik, lekarz, czy górnik. Natomiast zawody, których istota zależy od usytuowania w hierarchiach organizacyjnych biur i zakładów pracy, okazują się trudne do zaklasyfikowania (technolog, kierownik, referent). Podobne prawidłowości stwierdzono w amerykańskim Current Population Survey, co stanowi podstawę sformułowania hipotezy, że trudności w kodowaniu zawodów mają związek ze zmianami dokonującymi się w gospodarce, gdzie specjalizacja i uszczegółowienie wykonywanych zadań przenosi się z rynku pracy do wewnątrz firm. Osobną uwagę poświęcę kwestii braku zgody co do przynależności badanego do najważniejszych segmentów podziałów społecznych. W tym wypadku niezgodności dotyczą przede wszystkim różnic między inteligencją a pracownikami umysłowymi niższego szczebla, oraz różnic między robotnikami wykwalifikowanymi i niewykwalifikowanymi. Empiryczna wiedza na temat pewnych podziałów ma więc słabsze podstawy, co warto uwzględnić w badaniach testujących różne wizje struktury społecznej. Na koniec powrócę do pytania postawionego podczas konferencji: czy niespójne odpowiedzi dotyczące zawodu świadczą o niedoskonałości procedur badawczych, czy też w kolejnych falach badania panelowego badani nieco inaczej przedstawiają te same fakty, gdyż patrzą na historię swojego życia z innej perspektywy?